Người Pháp nói gì về thương vụ của gã khổng lồ xuất bản?

Tập đoàn truyền thông Vivendi đang đưa ra lời đề nghị mua lại 55% cổ phần của Lagardère, công ty sở hữu Hachette. Giới chuyên gia trong lĩnh vực sách báo Pháp cho rằng đây là một thương vụ có hại cho nền xuất bản.

Victor Hugo từng viết: “Đầu óc không đọc sách sẽ khô héo như cơ thể không ăn uống”. Thật vậy. Tại Pháp, quê hương của tác giả quyển sách “Những người khốn khổ”, xã hội luôn có quan niệm rằng văn học không phải là một ngành kinh doanh tầm thường như bất kỳ ngành nghề nào khác. Đây là một loại hình nghệ thuật cần được bảo vệ. Vì vậy, khi tin tức về tỷ phú tập đoàn Vincent Bolloré sẽ mua lại nhà xuất bản lớn nhất Pháp Hachette nổ ra, khiên giới văn học Pháp rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Thương vụ không tưởng khiến nền xuất bản rơi vào khó khăn

Trong thương vụ này, Tập đoàn truyền thông Vivendi của Bolloré đang đưa ra lời đề nghị mua lại 55% cổ phần của Lagardère, công ty sở hữu Hachette. Nếu quá trình thủ tục hoàn tất, vụ kinh doanh này sẽ đưa Vivendi trở thành nhà xuất bản lớn thứ ba, chỉ sau Penguin Random House của Bertelsmann và HarperCollins của News Corp. Đây cũng một dấu ấn quan trọng đối với tập đoàn của Bolloré để tái thiết lại cơ cấu doanh nghiệp sau nhiều biến động. Được biết, Vivendi đã  bán phần nhiều mảng kinh doanh lớn nhất của mình là Universal Music Group vào năm ngoái.

 Các cơ quan thuộc bộ phận quản lý chống độc quyền của Ủy ban châu Âu sẽ có quyết định cuối cùng. Họ vẫn đang trong quá trình xem xét thỏa thuận và đánh giá tính khả thi của thương vụ. Nhưng trên thực tế, Vivendi đã sở hữu Editis, nhà xuất bản lớn thứ hai và Hachette là nhà xuất bản lớn nhất. Nếu thương vụ thành công, việc xuất bản sách ở Pháp sẽ phải đối mặt với vấn đề cạnh tranh tiềm năng lớn nhất vì Vivendi sẽ trở thành chủ sở hữu của hai nhà xuất bản hàng đầu nước Pháp.

Các đối thủ cạnh tranh cũng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo. Antoine Gallimard, chủ sở hữu nhà xuất bản lớn thứ ba của Pháp, cho rằng đây là một thương vụ “không tưởng” và “có hại” cho nền xuất bản hơn là những ảnh hưởng tích cực. Một hiệp hội những người bán sách đã ví "tập đoàn tương lai Vivendi - Lagardère" như một “máy ủi tài chính và tiếp thị”, hạn chế sự phát triển của các tác giả vô danh hoặc sự mới lạ của các đầu sách ra thị trường, làm giảm “sự đa dạng sách vở” của Pháp.

Theo nhà kinh tế học Françoise Benhamou, nếu Vivendi "nuốt chửng" Hachette, tập đoàn mới sẽ nắm giữ khoảng 70% thị trường sách giáo khoa và hơn 50% thị trường sách bìa mềm và sách du lịch của Pháp.

Tổng doanh thu của Hachette và Editis ở Pháp vào năm ngoái rơi vào khoảng 1,5 tỷ euro. Điều này sẽ khiến sự sáp nhập mới lớn đem tới con số lợi nhuận lớn hơn gấp hai lần rưỡi so với hai người chơi tiếp theo là Madrigall (chủ sở hữu của Gallimard và Flammarion) và Média Participations (chủ sở hữu của Seuil và La Martinière).

Librairie Jousseaume là một hiệu sách có từ năm 1826 ở Paris

Các cơ quan quản lý có thể sẽ yêu cầu một gói “biện pháp khắc phục” để bảo vệ các nhà bán sách và tác giả viết tiếng Pháp khỏi bị tổn hại nếu họ chấp thuận thương vụ này. Điều này có thể bao gồm việc bán tài sản trong các danh mục sách cụ thể hoặc trong các lĩnh vực như phân phối và hậu cần. Vivendi cũng đã công khai thừa nhận sự cần thiết của các biện pháp khắc phục. Bằng chứng là, hiện tại Vivendi đang chào bán nhà xuất bản Editis, để thuận tiện trong việc tiếp quản Lagardère.

Sách là một thứ hàng hóa có giá trị vô cùng đặc biệt

Nhà công nghiệp Vincent Bolloré, 70 tuổi, gần đây đã chính thức trao lại quyền điều hành đế chế kinh doanh của mình cho các con trai. Tuy nhiên, ông vẫn theo dõi chặt chẽ hoạt động của Vivendi, thế lực thống trị các phương tiện truyền thông Pháp. Tập đoàn này sở hữu nhiều kênh truyền hình, đài phát thanh, tạp chí và báo chí, một công ty quảng cáo và một bộ phận sản xuất phim và truyền hình.

Năm 2022, Bộ Tư pháp Mỹ đã khởi kiện nhằm ngăn chặn một vụ sáp nhập lớn khác. Penguin Random House đề xuất mua lại Simon & Schuster trị giá 2,2 tỷ USD, với lý do nó có thể dẫn đến các khoản tạm ứng thấp hơn cho các tác giả, với ít sách hơn và ít sự đa dạng hơn cho người tiêu dùng.

Những người yêu sách ở Pháp được hưởng lợi từ khung pháp lý chặt chẽ hơn nhiều so với ở Mỹ. Khung pháp lý này bảo vệ quyền lợi các nhà xuất bản và hiệu sách khỏi sự tàn phá của Amazon và sự thay đổi thói quen của người tiêu dùng.

Vào những năm 1980, chính phủ Pháp đã quyết định rằng sách không phải là một sản phẩm giống bất kỳ loại hàng hóa nào khác. Đất nước này ban hành chính sách “một giá” cấm chiết khấu cho sách mới phát hành ở các cửa hàng bán lẻ. Chính sách đặc biệt này sau đó đã mở rộng hệ thống sang sách điện tử. Điều đó gây bất lợi cho Amazon vì họ không dùng chính sách giá và chiết khấu để chiếm thị phần sách ở Pháp được, nên hãng này chỉ chiếm 10% thị phần trên tổng thị trường sách tại Pháp so với 40% ở Mỹ. Nhờ những chính sách bảo hộ gắt gao từ chính phủ. Pháp hiện tại vẫn có rất nhiều hiệu sách hoạt động độc lập.

Trong một môi trường như vậy, nếu Vivendi của Bolloré mua Hachette thành công, chính quyền sẽ phải đối mặt với rất nhiều phản ứng, nếu không có hành động bảo vệ người đọc sách, các hiệu sách và các nhà xuất bản.